Decyzja Komisji Nadzoru Finansowego nr DAS.456.2.2019 z 1 sierpnia 2019 roku w sprawie ustanowienia ograniczeń w zakresie wprowadzania do obrotu, dystrybucji oraz sprzedaży klientom detalicznym kontraktów na różnicę (CFD) wprowadziła istotne zmiany w polskim porządku prawnym. Dzięki niej przyjęte zostały zmiany, które Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) ujął w zakończonej z końcem lipca 2019 roku interwencji produktowej.

 

KNF ustalił, że wszystkie sugerowane przez ESMA zmiany względem klientów detalicznych zostały wprowadzone w życie. Tym samym polskie instytucje finansowe dostały możliwość nadawania statusu klienta doświadczonego. Wiążą się z tym wymagania formalne dotyczące wykazania posiadania odpowiedniej wiedzy i historii transakcji na kontraktach CFD, ale też daje szansę m.in. na stosowanie wyższego poziomu dźwigni finansowej.

 

Jakie warunki trzeba spełnić, by móc ubiegać się o status doświadczonego klienta?

 

Decyzja KNF DAS.456.2.2019 w art. 5 określa warunki, jakie musi spełnić osoba ubiegająca się o status klienta doświadczonego. Zrealizowane musi być jedno z trzech wymagań dotyczących doświadczenia, sprowadzających się do dokonania transakcji otwarcia w zakresie CFD w przeciągu czterech kwartałów w liczbie co najmniej:

• 10 na kwartał, każda o wartości nominalnej stanowiącej równowartość w złotych przynajmniej 50 000 euro;
• 50 na kwartał, każda o wartości nominalnej stanowiącej równowartość w złotych przynajmniej 10 000 euro;
• 40 na kwartał o łącznej wartości nominalnej stanowiącej równowartość w złotych przynajmniej 2 000 000 euro;

przy czym równowartość kwot w euro jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu NBP obowiązującego w dniu poprzedzającym datę złożenia wniosku przez klienta.

 

Osoba chcąca zostać klientem doświadczonym musi też wykazać posiadanie odpowiedniej wiedzy popartej jednym z poniższych:

• wykształceniem kierunkowym (tytuł licencjata lub magistra bądź ukończenie studiów podyplomowych w zakresie umożliwiającym zdobycie wiedzy dotyczącej ryzyka transakcji z wykorzystaniem lewarowanych instrumentów finansowych) albo uzyskaniem certyfikatów zawodowych, w tym: ACI Dealing Certificate, ACI Diploma, Chartered Financial Analyst, Finacial Risk Manager, Professional Risk Manager, Doradcy Inwestycyjnego, Maklera Papierów Wartościowych;
• odbyciem w okresie ostatnich 12 miesięcy szkoleń dotyczących instrumentów pochodnych (w tym CFD) w wymiarze minimum 50 godzin, potwierdzonych uzyskaniem stosownych certyfikatów lub zaświadczeń wydanych na podstawie weryfikacji wiedzy przez podmioty przeprowadzające te szkolenia;
• potwierdzeniem, że wykonywało się / wykonuje się czynności bądź pracuje się na podstawie umowy o pracę (czy innego stosunku umownego) przez co najmniej rok na stanowisku wymagającym wiedzy zawodowej w zakresie zawierania transakcji CFD lub innych instrumentów pochodnych.

 

Jak wygląda procedura zmiany statusu na doświadczonego klienta detalicznego?

 

Procedura aplikowania o status klienta doświadczonego w przypadku AvaTrade jest niezwykle prosta. Posiadacze rachunków inwestycyjnych spełniający wynikające z Decyzji KNF kryteria poprzez swoje konto użytkownika mogą złożyć wniosek o zmianę statusu i przesłać wymagane dokumenty. W przypadku pozytywnej weryfikacji wnioskodawcy nadany będzie status klienta doświadczonego i od tej pory będzie on mógł korzystać z uzyskanych uprawnień w handlu kontraktami CFD.

 

Na jak długo przyznawany jest status klienta doświadczonego?

 

Choć status klienta doświadczonego nadawany jest na czas nieokreślony, Decyzja Komisji Nadzoru Finansowego zobowiązuje instytucje finansowe do sprawdzania przynajmniej raz w roku, czy warunki statusu wciąż są spełniane przez daną osobę. W przypadku negatywnej weryfikacji dostawca CFD jest zobligowany podjąć działania w celu zmiany statusu na klienta detalicznego. Nie wywiera to jednak wpływu na wartość początkowego depozytu zabezpieczającego dla wszystkich pozycji zawartych przed utratą statusu klienta doświadczonego. Co istotne, wniosek można składać wielokrotnie, toteż odmowa nadania lub odebranie statusu klienta doświadczonego nie zamyka drogi do uzyskania go w przyszłości.

 

Na jakich instrumentach finansowych dostępna jest zwiększona dźwignia finansowa?

Dźwignia na poziomie 1:100 to jedna z korzyści wynikających z uzyskania statusu klienta doświadczonego. Jest ona dostępna do wykorzystania na parach walutowych, złocie oraz głównych indeksach akcyjnych (ASX 200, CAC40, DAX30, DJIA, EURO STOXX 50, FTSE 100, NASDAQ, NASDAQ 100, Nikkei 225, S&P500). Na pozostałych instrumentach dźwignia pozostaje bez zmian, wynosząc 10:1 w przypadku towarów innych niż złoto oraz pozostałych indeksów akcyjnych i 2:1 w przypadku kryptowalut. Należy jednak zawsze mieć na uwadze wzrost ryzyka inwestycyjnego wynikający ze stosowania większej dźwigni.

 

Jakie korzyści daje status klienta doświadczonego?

Uzyskanie statusu doświadczonego klienta detalicznego wiąże się z:

• możliwością wykorzystania dźwigni na poziomie 1:100;
• depozytem zabezpieczającym na zamknięcie w wysokości 50% wymaganego depozytu zabezpieczającego;
• ochroną przed ujemnym saldem bez ograniczeń kwotowych;
• ochroną środków w razie ogłoszenia upadłości lub niewypłacalności poprzez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych;
• stałym dostępem do Służby Finansowego Rzecznika Praw Obywatelskich;
• przechowywaniem środków na wydzielonych rachunkach bankowych.

 

Co status klienta doświadczonego daje w przypadku handlu na rynku FOREX?

Oprócz możliwości wykorzystania dźwigni zwiększonej do poziomu 100:1 w przypadku niektórych par walutowych i instrumentów finansowych, osoba legitymująca się statusem klienta doświadczonego korzysta z niższych początkowych wartości depozytu zabezpieczającego w porównaniu do typowego klienta detalicznego:

• 1% zamiast 3,33% wartości nominalnej CFD, gdy instrumentem finansowym jest para walutowa składająca się z dowolnych dwóch walut spośród listy obejmującej: dolara amerykańskiego, dolara kanadyjskiego, euro, franka szwajcarskiego, funta brytyjskiego i jena;
• 1% zamiast 5% wartości nominalnej CFD, gdy instrumentem bazowym jest para walutowa, w której co najmniej jedna waluta nie zalicza się do podanej wyżej listy, złoto i jeden z indeksów akcyjnych: ASX 200, CAC40, DAX30, DJIA, EURO STOXX 50, FTSE 100, NASDAQ, NASDAQ 100, Nikkei 225, S&P500.

Dla klientów detalicznych i doświadczonych niezmienne pozostają ogólne warunki zawierania oraz utrzymywania pozycji, w tym poziom stop-out (50%) czy ochrona przed ujemnym saldem. Identyczne są również wartości początkowego depozytu zabezpieczającego wynoszące:

• 10% wartości nominalnej CFD, w przypadku gdy instrumentem bazowym jest towar lub indeks akcyjny inny od wymienionych wyżej;
• 50% wartości nominalnej CFD, jeżeli instrumentem bazowym jest kryptowaluta;
• 20% wartości nominalnej CFD, gdy wykorzystany jest instrument bazowy niewyszczególniony w żadnym z powyższych punktów.

 

Czy można ubiegać się o status klienta doświadczonego, mieszkając w Niemczech lub Anglii?

Status klienta doświadczonego nie jest przydzielany na podstawie obywatelstwa, lecz kraju stałego zamieszkania. Obok kwestii związanych z doświadczeniem inwestycyjnym oraz zdobytą wiedzą jednym z wymogów kwalifikacyjnych jest posiadanie przez wnioskodawcę siedziby w Polsce. Z tego względu inwestor na stałe przebywający za granicą, nawet jeżeli legitymuje się polskim obywatelstwem, nie ma prawa ubiegania się o status klienta doświadczonego.

 

Czy status klienta doświadczonego można uzyskać tylko w krajowym domu maklerskim?

Choć decyzja Komisji Nadzoru Finansowego wprowadzająca status klienta doświadczonego dysponującego zwiększonymi możliwościami inwestowania obowiązuje wyłącznie na poziomie krajowym, nie oferują go tylko polscy brokerzy. Działające na terenie Polski zagraniczne instytucje finansowe spełniające określone standardy, takie jak AvaTrade, również mają prawo nadawać swoim klientom indywidualnym ten status w przypadku spełnienia przez nich odpowiednich wymogów.

 

Jak wygląda test potwierdzający kwalifikacje po odbyciu 50 godzin szkolenia w zakresie CFD?

Osoby, które ubiegają się o status klienta doświadczonego na podstawie odbytego kursu, są zobowiązane załączyć do wniosku zaświadczenie o uzyskaniu pozytywnego rezultatu testu podsumowującego szkolenie. Już kilka miesięcy po wejściu w życie Decyzji KNF pod koniec 2019 roku Izba Domów Maklerskich wprowadziła standard jednolitej weryfikacji wiedzy klienta dotyczącej rynku instrumentów CFD. W zamierzeniu ma on zapewnić podobny stan wiedzy wszystkich klientów doświadczonych w każdym domu maklerskim.

Podsumowujący 50-godzinne szkolenie test złożony jest z pięciu bloków tematycznych. Obejmują one zagadnienia dotyczące regulacji prawnych, charakterystyki rynku CFD, ryzyka tradingu opartego o te instrumenty, analizy technicznej i analizy fundamentalnej. Aktualizowana co roku pula zawiera 180 pytań, z których losowane jest 40. W ciągu 60 minut testu należy udzielić poprawnych odpowiedzi na 26 z nich, co przekłada się na wynik na poziomie 65%.

 

Czym różni się status klienta doświadczonego i profesjonalnego?

Dźwignia finansowa w wysokości 100:1 przysługująca klientom doświadczonym nie jest maksimum możliwym do osiągnięcia u brokerów działających na terenie Unii Europejskiej. Dla jeszcze bardziej wymagających inwestorów przygotowano status klienta profesjonalnego. W jego przypadku maksymalny lewar rośnie do:

• 200:1 w przypadku głównych par walutowych;
• 67:1 dla towarów i surowców poza złotem oraz pozostałych indeksów giełdowych (nie należących do tzw. majorsów);
• 5:1 dla kryptowalut.

Podobnie jak w przypadku statusu klienta doświadczonego potencjalny klient profesjonalny musi złożyć operatorowi CFD wniosek z potwierdzeniem spełnienia co najmniej dwóch z trzech następujących wymagań:

• otwarcia minimum 10 pozycji na kwartał o wartości depozytu zabezpieczającego (a nie lewarowanej wartości nominalnej) nie mniejszej niż 50 000 euro w ciągu przynajmniej czterech ostatnich kwartałów;
• posiadania portfela aktywów (w tym pieniężnych) wycenianego przynajmniej na 500 000 euro, przy czym mogą one być rozłożone na portfele w różnych instytucjach;
• legitymowania się co najmniej rocznym doświadczeniem w sektorze finansowym na stanowisku, którego pełnienie wymaga posiadania wiedzy na temat funkcjonowania rynku instrumentów lewarowanych bądź powiązanego z działalnością maklerską.

O ile uzyskanie statusu klienta profesjonalnego może być kuszące ze względu na perspektywę wykorzystania wyższej dźwigni, należy pamiętać o związanym z tym ryzykiem. W praktyce taka osoba przestaje bowiem być traktowana jak konsument, wobec czego nie jest objęta taką samą ochroną, jaką ma klient doświadczony lub detaliczny. W szczególności status profesjonalny wyłącza prawną ochronę przed ujemnym saldem, co znacznie zwiększa ryzyko inwestycyjne.

 

Czy można zrezygnować ze statusu klienta doświadczonego?

Uzyskanie statusu klienta doświadczonego nie oznacza, że dany inwestor jest zobowiązany nim pozostać. Jeżeli z jakichś względów nie chce dłużej korzystać z poprawionych warunków dokonywania transakcji, może złożyć do swojego operatora CFD wniosek o rezygnację ze statusu klienta doświadczonego. Po jego rozpatrzeniu inwestor ponownie zostaje objęty zasadami dotyczącymi typowych klientów detalicznych. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by w przyszłości ponownie ubiegał się o niniejszy status.